เจ้าพ่อเขาตก เทพารักษ์แห่งเทือกเขาสุวรรณบรรพต 

     เจ้าพ่อเขาตก เป็นเทพารักษ์ของเขาตก ปกปักษ์รักษาเทือกเขาสุวรรณบรรพต (เขาสัจจพันธคีรี)  คู่เมืองพระบาทแต่โบราณกาล    เล่ากันว่าเป็นหินก้อนใหญ่สีดำอยู่ปลายสุดของเขาหินปูน อยู่ห่างจากมณฑปพระพุทธบาทประมาณ 3 กิโลเมตร ชาวบ้านเชื่อว่าเป็นอุกกาบาตที่ตกมาจากท้องฟ้า เนื่องจากมีเนื้อหินแตกต่างจากหินภูเขาทั่วไปซึ่งเป็นหินปูน ชาวบ้านจึงพากันมากราบไหว้ ขออำนาจสิ่งศักดิ์สิทธิ์คุ้มครอง ต่อมาได้สร้างศาลไม้ไว้ ณ บริเวณนี้ เรียกกันว่า ศาลเจ้าพ่อเขาตก

    ใน พ.ศ. 2404 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินมาสักการะรอยพุทธบาท สระบุรี ขณะที่เสด็จผ่านศาลเจ้าพ่อเขาตก ทอดพระเนตรเห็นประชาชนเข้ามากราบไหว้ศาลจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาเพชรรัตน์สงคราม นำศิลาก้อนหนึ่งจากเขาตกมายังกรุงเทพมหานคร เพื่อให้ช่างจำหลักเป็นรูปเทวดานั่งชันเข่า ถืออาวุธ สูงประมาณ 80 เซนติเมตร และนำมาประทับยังศาลเจ้าพ่อเขาตก สระบุรีเพื่อให้ประชาชนสักการบูชา

      ต่อมาในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตัวศาลถูกไฟป่าไหม้อีก จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระพุฒาจารย์ (มา) เมื่อยังเป็นพระมงคลทิพมุนี สร้างศาลขึ้นใหม่และหล่อรูปเคารพใหม่อีกองค์หนึ่งทำเป็นรูปเทวดาทรงเครื่อง สูงประมาณ 1 เมตร ประทับนั่งอยู่ด้านหน้าเจ้าพ่อเขาตก ชาวบ้านเรียกกันว่า “เจ้าตาก” และชาวจีนได้ตีความหมายว่ารูปเคารพดังกล่าว คือ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชและรูปเคารพเจ้าพ่อหนูเจ้าพ่อเสืออยู่ซ้ายและขวา
     เจ้าพ่อเขาตกเป็นที่เลื่อมใสศรัทธาของชาวจังหวัดสระบุรีเป็นอย่างมาก ต่อมามีการตัดถนนพหลโยธิน ทำให้เส้นทางการเดินทางไปนมัสการพระพุทธบาทได้เปลี่ยนไป ชาวจีนในอำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรีร่วมมือกันสร้างศาลเจ้าพ่อเขาตกใหม่ขึ้นใกล้กับวัดพระพุทธบาท และได้อัญเชิญเจ้าพ่อเขาตก มาประทับยังศาลใหม่ เรียกกันว่า “โรงเจเจ้าพ่อเขาตก” ซึ่งปัจจุบันอยู่ในความดูแลของมูลนิธิเจ้าพ่อเขาตก มีการจัดงานเทศกาลประจำปีของศาลในช่วงใกล้เคียงกับเทศกาลตรุษจีนโดยมีมหรสพสมโภชที่ยิ่งใหญ่

     ปัจจุบันนี้ ศาลเจ้าพ่อเขาตก ได้มาตั้งอยู่ใกล้กับวงเวียนถนนพุทธเกษตร ก่อนถึงวัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหารเพียง 600 เมตร  รูปแบบศาลเจ้า เป็นแบบผสมไทย – จีน  ได้เปิดทำการเป็นมูลนิธิช่วยเหลือผู้ประสพภัย ผู้ยากไร้ และดำเนินงานด้านสาธารณะกุศลต่าง ๆ อีกด้วย ในนาม “มูลนิธิเจ้าพ่อเขาตก”

       นอกจากจะเป็นที่รู้จักในฐานะผู้ปกปักษ์รักษาผืนแผ่นดินแล้ว ประชาชนผู้เลื่อมใสศรัทธายังนิยมมากราบไหว้ขอพรจากเจ้าพ่อเขาตกให้อำนวยอวยชัย ให้ได้รับความเจริญก้าวหน้าในหน้าที่การงาน โชคลาภเงินทอง แคล้วคลาดปลอดภัย ไร้ภยันตราย ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บอีกด้วย

      ในปัจจุบันพบว่ามีศาลเจ้าพ่อเขาตก ซึ่งมีรูปเคารพในลักษณะคล้ายกับเจ้าพ่อเขาตก สระบุรี ในพื้นที่ต่าง ๆ หลายแห่งด้วยกัน เช่น ศาลเจ้าพ่อเขาตก วังหน้า ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนครศาล เจ้าพ่อเขาตก ในวัดราชคฤห์วรวิหาร เขตธนบุรี กรุงเทพฯ ศาลเจ้าพ่อเขาตก วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เขตพระนคร กรุงเทพฯ นอกจากนี้แล้วยังมีศาลเจ้าพ่อเขาตก ซึ่งมีรูปเคารพในลักษณะจีนในชุมชนชาวจีนต่าง ๆเช่น ศาลเจ้าพ่อเขาตก ย่านบางลำพูศาลเจ้าพ่อเขาตก บางยี่เรือ กรุงเทพฯ ศาลเจ้าแม่เขาสามมุขอำเภอเมือง จังหวัดชลบุรีศาลเจ้าก่าเทียงไตตี้ชุมชนบ้านหัวกุญแจ อำเภอบ้านบึง จังหวัดชลบุรี