ตู้พระธรรม คือ ตู้ไทยโบราณที่มีลักษณะพิเศษเป็นแบบฉบับของไทยโดยเฉพาะ เป็นตู้ไม้ ส่วนใหญ่ตกแต่งด้วยลายรดน้ำซึ่งเขียนลวดลายแบบต่างๆ ลงรักปิดทองตลอดทั้งตู้ จึงทำให้มีผู้นิยมเรียกตามชนิดของสี หรือตามวิธีการเขียนลวดลายว่า ตู้ลายทอง บ้าง ตู้ลายรดน้ำ บ้าง ตู้ดังกล่าวนี้ โดยทั่วไปใช้เป็นตู้เก็บคัมภีร์ใบลาน และหนังสือ ที่เกี่ยวกับพระธรรมคำสอนในพระพุทธศาสนาของวัดต่างๆ ทั่วพระราชอาณาจักร มาแต่โบราณกาล จึงเรียกกันตามสิ่งที่เก็บอยู่ในตู้ว่า ตู้พระธรรม และถึงแม้ว่าต่อมา จะใช้เก็บรักษาสิ่งของอย่างอื่นภายในวัดที่มิใช่คัมภีร์ใบลาน ก็ยังคงนิยมเรียก ตามอย่างที่คุ้นเคยว่า ตู้พระธรรม
ตู้พระธรรมลายรดน้ำ สมบัติวัดเขาแก้ววรวิหาร
ตู้พระธรรมลายรดน้ำมีขา ๔ เสา แบบขาหมูมมีลิ้นชักศิลปกรรมรัตนโกสินทร์ ยุคสมัยรัชกาลที่ ๓-๔ ที่บานประตูเขียนภาพทวารบาลเชี่ยวกลาง
ส่วนภาพด้านข้างทั้งสองบานเขียนภาพพุทธประวัติ ตอนเสด็จออกมหาภิเนษกรณ์
ภาพลายรดน้ำด้านซ้ายของตู้พระธรรมเขียนภาพพุทธประวัติ ตอนเสด็จออกมหาภิเนษกรมณ์
ด้านบนพระมหาบุรุษทรงม้ากัณฐกะมีนายฉันนะเกาะอยู่ที่หางม้ามุ่งหน้าสู่แม่น้ำอโนมา แต่มีพระยาวสัตตีมารมาทูลห้ามการเสด็จออกบวช
ภาพล่างพระมหาบุรุษกำลังปลงพระเกศาแปลงเพศบรรพชามีพระอินทร์ลงมาอัญเชิญพระเกศา แล้ว ท้าวฆฎิการพรหมเป็นผู้ถวายบาตรและอัฐบริขาร
ภาพลายรดน้ำด้านขวาของตู้พระธรรมเขียนภาพพุทธประวัติ ตอนเสด็จออกมหาภิเนษกรมณ์
เขียนภาพพระมหาบุรุษกำลังทอดพระเนตร นางยโสธราและพระราหุล แล้วจึงเสด็จออกจากพระมหาปราสาทมุ่งหน้ามาที่ม้ากัณฐกะ และนายฉันนะ
หีบคัมภีร์พระมาลัยลายรดน้ำ วัดปากบาง ใบที่๑ ศิลปกรรมยุค ๒๔๖๐ เขียนภาพลายกระหนกเปลวเคล้าภาพจับตัวละครเรื่องรามเกียรติ์
หีบคัมภีร์พระมาลัยลายรดน้ำ วัดปากบาง ใบที่๒ ศิลปกรรมยุค ๒๔๖๐ เขียนภาพลายกระหนกเปลวเคล้าภาพจับตัวละครเรื่องรามเกียรติ์
หีบคัมภีร์พระมาลัยสมุดไทยขาวฉบับวัดจันทบุรีอำเภอเสาให้ จังหวัดสระบุรี
หีบคัมภีร์พระมาลัยลายรดน้ำ ศิลปกรรมรัตนโกสินทร์ ยุคสมัยรัชกาลที่ ๓-๔ เขียนภาพลายกระหนกเปลวเครือเถาเคล้าภาพเทพชุมนุม
หนังสือสวดเรื่อง พระมาลัย หรือ สมุดมาลัย เป็นหนึ่งในสมุดไทย ที่มีทั้งเนื้อหาและภาพจิตกรรมประกอบเข้ากับเรื่องที่บรรยาย มักพบสมุดไทยประเภทนี้ตามวัดวาโบราณที่เก่าแก่สมัยกรุงศรีอยุธยาและในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พบเกือบทุกวัดทั้งในกรุงเทพมหานครและหัวเมืองในภาคกลาง เนื่องจากเป็นหนังสือที่นิยมใช้เป็นบทสวดสำหรับพระสงฆ์และคฤหัสถ์(ผู้ไม่ใช่นักบวช) ใช้สวดในงานศพ ด้วยคติความเชื่อเกี่ยวกับนรกสวรรค์จากเรื่องพระมาลัยมีอิทธิพลต่อพุทธศาสนานิกชนไทยมาช้านาน โดยเฉพาะในทางศาสนา เรื่อง “พระศรีอาริยเมตไตรย” หรือ “ยุคพระศรีอาริย์” ถือเป็นสังคมในอุดมคติมีแต่ความสมบูรณ์พูนสุขอันเป็นสาระสำคัญที่กล่าวไว้ในสมุดมาลัย
ข้อมูลทั้งหมดในส่วนนี้ (รูปและรายละเอียด) อ้างอิงจากหนังสือ “มรดกเมืองสระบุรี The Heritage of Saraburi ประมวลภาพมรดกทางวัฒนธรรมและสิ่งของล้ำค่าของจังหวัดสระบุรี” จัดพิมพ์ โดยองค์การบริหารส่วนจังหวัดสระบุรี
จัดพิมพ์ครั้งที่ ๑ ปี ๒๕๖๓