๑.๗ วัดสมุหประดิษฐาราม
วัดสมุหประดิษฐารามสร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ( รัชกาลที่ 3 )โดยเจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โตกัลยาณมิตร) ต้นตระกูลกัลยาณมิตรสร้างเพื่ออุทิศให้แก่มารดา เมื่อสร้างเสร็จแล้วจึงได้น้อมเกล้าฯถวายเป็นพระอารามหลวง และสันนิษฐานว่าครั้งหนึ่งวัดแห่งนี้ เคยใช้เป็นสถานที่ทำพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาของข้าราชการในจังหวัดสระบุรี ก่อนถูกยกเลิกไปภายหลัง และยังเชื่อกันว่าศาสนสถานแห่งนี้ เดิมเคยเป็นที่ตั้งจวนเจ้าเมืองสระบุรีและกลายเป็นศูนย์กลางปกครองของเมืองไปในที่สุดนอกจากสถาปัตยกรรมข้างต้นแล้ว ภายในวัดยังมีอาคารไม้เก่าแก่อีกหลายหลังแต่ละหลังล้วนทรงคุณค่าทางสถาปัตยกรรมไทยแต่เป็นที่น่าเสียดายว่าส่วนใหญ่อยู่ในสภาพทรุดโทรม
พระอุโบสถสร้างเสร็จเมื่อประมาณ พ.ศ. 2404 หน้าบันเป็นปูนปั้นรูปตราแผ่นดินรัชกาลที่ 3 ประดับลวดลายดอกไม้และสิงห์ สัญ ลักษณ์ กระทรวงมหาดไทย มีซุ้มประตูกำแพงแก้ว ด้านหน้าพระอุโบสถได้รับอิทธิพลศิลป กรรมจีน กรอบซุ้มประตูด้านหลังอุโบสถ และลวดลายเซี่ยวกางบนบานประตู เป็นทวารบาลแบบจีน ยืนบนหลังสิงโต
พระประธานในอุโบสถ มีนามว่า พระพุทธรัชกัลยาณมิตรประดิษฐาราม เป็นพระปางมารวิชัย หล่อโลหะลงรักปิดทอง อัญเชิญมาจากสุโขทัย
ภายในโบสถ์มีจิตรกรรมฝาผนัง เหนือช่องหน้าต่างทั้งสี่ด้านเขียนลายพุ่มข้าวบิณฑ์ก้านแย่ง บนผนังด้านขวาหลังพระประธานเขียนภาพวิถีชีวิตในอดีตเป็นภาพประเพณีตานก๋วยสลากหรือประเพณีสลากภัตรในขบวนแห่จะมีคนนำหน้าถือฆ้องโหม่ง ดอกไม้ เป่าปี่จุม ตามหลังด้วยผู้เล่นดนตรีพื้นบ้าน ซึ่งเป็นประเพณีพื้นบ้านของคนที่นี้ จิตรกรรมฝาผนังภาพขบวนแห่งานพิธีถวายกระทงเสียหัวซึ่งเป็นประเพณีพื้นบ้านท้องถิ่น รวมถึงยังมีภาพวิถีชีวิตของชาวล้านนาที่ตั้งถิ่นฐานอยู่ริมฝั่งแม่น้ำป่าสักมีการแห่บั้งไฟ ได้เห็นถึงการแต่งการของคนไท ยวนอีกด้วย
ในส่วนด้านนอกพระอุโบสถพบเจดีย์ทรงกลมฐานแปดเหลี่ยมสร้างกำแพงล้อมรอบมีบันได 4 ด้านผู้สร้างวัดแห่งนี้ได้บรรจุอัฐิธาตุของมารดาตนไว้ และยังมีรูปหล่อโลหะเป็นรูปเหมือนพระศีลวิสุทธิดิลก (เจ้าคุณโต ธมฺมปญฺโญ) ประดิษฐานที่อาคารโสภณปริยัติกิจ นอกจากนี้ยังมีโบราณวัตถุที่สำคัญ เช่นตุ๊กตาจีนตุ๊กตาหินเขียวแกะสลัก ลักษณะแบบเซียนจีน แต่ไม่ปรากฏแน่ชัดว่ามาจากที่ใด
ด้านการการศึกษา ได้จัดศาลาโรงธรรม (ศาลาการเปรียญ) ในวัดเป็นโรงเรียนประชาบาลแห่งแรกของจังหวัดสระบุรี นามว่า โรงเรียนประถมสมุหประดิษฐ์ เปิดสอนเมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม ร.ศ. 126 (พ.ศ. 2451) ในสมัยพระศีลวิสุทธิดิลก (โต ธมฺมปญฺโญ)ปกครองวัด ได้เปิดเรียนนักธรรม พ.ศ. 2458 และ เปิดเรียนบาลีเมื่อ พ.ศ. 2477
ถือได้ว่าวัดสมุหประดิษฐารามเป็นอีกหนึ่งในวัดที่มีชื่อเสียงเป็นศูนย์รวมใจของชาวบ้านได้เข้ามากราบไหว้ขอพรและเต็มไปด้วยเรื่องราวที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์
CLIP แนะนำ วัดสมุหประดิษฐาราม
